در چند سال اخیر بیش فعالی بزرگسالان بسیار بر سر زبانها افتاده. حتما در اطرافیان خود دیده اید که با فراموش کردن کلید یا کم حوصلگی در انجام کاری و یا داشتن یک لیست طولانی از کارهای عقب افتاده به خودشان برچسب بیش فعالی میزنند. من به شخصه فکر میکنم افراد در ناخودآگاه، برای فرار از مسئولیت هایشان تقصیرها را به گردن بیش فعالی می اندازند.

و حتی عوام به افراد بزرگسالی که پرجنب و جوش هستند و انرژی زیادی دارند با قطعیت تشخیص بیش فعالی میگذارند. در حالی که تشخیص بیش فعالی (اخنلال نقص توجه ADHD) بسیار پیچیده تر و مشکل تر است و حتما نیاز به معاینه توسط روانشناس و یا روانپزشک دارد.

حالا باید بدانیم بیش فعالی چیست و چه انواعی دارد. تمامی مطالب این مقاله از مقالات و سایتهای معتبر گردآوری شده است. در مقالات مرتبط مطالب بیشتری در مورد بیش فعالی خواهیم داشت.

بیش فعالی چیست؟

بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه (ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder) یک اختلال عصبی-رشدی است که عمدتاً در کودکان ظاهر می‌شود اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد.

انواع بیش فعالی چیست؟

عدم توجه (بی‌توجهی): افراد مبتلا به ADHD معمولاً دچار مشکلاتی در تمرکز، پیگیری و تمام کردن وظایف هستند. آنها ممکن است به راحتی دچار حواس‌پرتی شوند و فراموش کنند کارهای روزمره خود را انجام دهند. می‌شود و گاهی به آن ADD (Attention Deficit Disorder) گفته می‌شود.
بیش‌فعالی-تکانشی: این ویژگی شامل حرکت‌های بی‌وقفه، ناتوانی در نشستن آرام و نیاز به فعالیت مداوم است. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به طور مداوم در حال جنب و جوش و حرکت باشند.
بیش‌فعالی ترکیبی: افراد مبتلا به ADHD ممکن است بدون فکر قبلی عمل کنند. آنها ممکن است حرف دیگران را قطع کنند، در انتظار مشکل داشته باشند یا بدون در نظر گرفتن عواقب، تصمیماتی بگیرند. این نوع، شایع‌ترین نوع ADHD است و شامل ترکیبی از علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری می‌شود. افرادی که این نوع ADHD را دارند، هم در تمرکز و هم در کنترل رفتار مشکل دارند.

این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و حتی شغلی فرد تأثیر منفی بگذارد. درمان ADHD معمولاً شامل ترکیبی از دارو، رفتاردرمانی و تکنیک‌های مدیریتی است که به فرد کمک می‌کند تا علائم خود را مدیریت کند.

تخمین زده می شود که 8/4٪ از کودکان و 2/5٪ از بزرگسالان ADHD دارند (دانیلسون، 2018؛ سیمون، و همکاران، 2009). ADHD اغلب برای اولین بار در کودکان مدرسه‌ای شناسایی می‌شود که منجر به بی نظمی در کلاس درس یا مشکلات در انجام تکالیف مدرسه میشود. با توجه به تفاوت در نحوه بروز علائم، این بیماری در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می شود. با این حال، این بدان معنا نیست که پسران بیشتر به ADHD مبتلا هستند. پسران تمایل به بیش فعالی و سایر علائم بیرونی دارند در حالی که دختران تمایل به عدم تحرک دارند.

تشخیص بر اساس وجود علائم پایدار است که در یک دوره زمانی رخ داده و در شش ماه گذشته قابل توجه است. در حالی که ADHD را می توان در هر سنی تشخیص داد، این اختلال از دوران کودکی شروع می شود. هنگام بررسی تشخیص، علائم باید قبل از 12 سالگی فرد وجود داشته باشد و باید در بیش از یک مرحله مشکل ایجاد کرده باشد.

علت بیش فعالی چیست؟

علت دقیق بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که این اختلال ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصبی-زیستی است. مطالعات نشان می‌دهند که ADHD به شدت با وراثت مرتبط است. اگر یکی از والدین یا نزدیکان درجه اول فرد به این اختلال مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرد به ADHD افزایش می‌یابد. چندین عامل غیر ژنتیکی نیز با این اختلال مرتبط هستند، مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، قرار گرفتن در معرض سموم (الکل، سیگار، سرب و غیره) در دوران بارداری و استرس شدید در دوران بارداری. در نهایت بدانیم که ADHD بیش فعالی یک اختلال پیچیده است که احتمالاً از ترکیب چندین عامل ناشی می‌شود.

درمان بیش فعالی ADHD چیست؟

درمان ADHD (اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی) معمولاً شامل یک رویکرد چندوجهی است که ترکیبی از دارو، رفتاردرمانی، آموزش، و تغییرات سبک زندگی را در بر می‌گیرد. هدف از درمان، کاهش علائم و بهبود عملکرد فرد در محیط‌های مختلف (مانند خانه، مدرسه یا محل کار) است. در ادامه به روش‌های اصلی درمان ADHD اشاره می‌شود:

درمان دارویی:

داروهای ADHD معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

داروهای محرک (Stimulants): این داروها شایع‌ترین و مؤثرترین داروها برای درمان ADHD هستند. محرک‌ها مانند متیل‌فنیدات (Ritalin) و آمفتامین‌ها (Adderall) بر سیستم دوپامین در مغز تأثیر می‌گذارند و به بهبود تمرکز، کاهش تکانش‌گری و افزایش توانایی برای پیگیری وظایف کمک می‌کنند.
داروهای غیرمحرک (Non-stimulants): برای افرادی که به داروهای محرک پاسخ نمی‌دهند یا عوارض جانبی شدیدی را تجربه می‌کنند، داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (Strattera) یا داروهای ضدافسردگی ممکن است تجویز شوند.

رفتاردرمانی:

رفتاردرمانی به ویژه برای کودکان مؤثر است و به آنها کمک می‌کند مهارت‌های جدید برای مدیریت رفتارهای خود بیاموزند. روش‌های رایج عبارتند از:

آموزش والدین: والدین یاد می‌گیرند چگونه رفتارهای مثبت را تقویت کرده و با رفتارهای منفی مقابله کنند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی: به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند و با همسالان خود بهتر ارتباط برقرار کنند.
مدیریت رفتار: تکنیک‌های مدیریت رفتار، مانند سیستم‌های پاداش و تشویق، به کودکان کمک می‌کند تا رفتارهای مناسب‌تری داشته باشند.

آموزش و پشتیبانی:

آموزش به والدین، معلمان و خود فرد مبتلا به ADHD درباره اختلال، علائم و روش‌های مدیریت آن بسیار مهم است. این آموزش می‌تواند شامل جلسات مشاوره یا گروه‌های حمایتی باشد.

تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی:

رژیم غذایی متعادل: برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که تغذیه سالم، مصرف کمتر شکر و افزودنی‌های غذایی، و مصرف اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
ورزش و فعالیت بدنی: فعالیت‌های منظم بدنی می‌تواند به کاهش بیش‌فعالی و بهبود تمرکز کمک کند.
مدیریت استرس: تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.

روان‌درمانی درمان شناختی-رفتاری CBT :

این نوع درمان می‌تواند به بزرگسالان و نوجوانان کمک کند تا افکار منفی خود را شناسایی و تغییر دهند و استراتژی‌های جدیدی برای مقابله با مشکلات روزمره یاد بگیرند.

هر فرد مبتلا به ADHD ممکن است به درمان‌های مختلفی نیاز داشته باشد. همکاری نزدیک با پزشک و تیم درمانی برای تدوین یک برنامه درمانی مناسب که نیازهای خاص فرد را برآورده کند، ضروری است.

آیا بیش فعالی ارثی است؟

بله، بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) به شدت با عوامل ژنتیکی مرتبط است و می‌تواند ارثی باشد. مطالعات نشان می‌دهند که ژنتیک یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در ابتلا به این اختلال است. در واقع، اگر یکی از والدین یا نزدیکان درجه اول (مانند خواهر یا برادر) فرد مبتلا به ADHD باشد، احتمال ابتلای فرد به این اختلال بیشتر است.

شواهد ژنتیکی:

تحقیقات خانوادگی: این تحقیقات نشان داده‌اند که ADHD در خانواده‌ها تمایل به تکرار دارد و اگر یکی از والدین مبتلا به ADHD باشد، احتمال ابتلای فرزند به این اختلال افزایش می‌یابد.
مطالعات دوقلوها: مطالعاتی که بر روی دوقلوها انجام شده، نشان داده‌اند که اگر یک دوقلوی همسان به ADHD مبتلا باشد، احتمال ابتلای دوقلوی دیگر نیز بسیار بالاست. این موضوع نشان‌دهنده نقش قوی ژنتیک در ADHD است.
ژنتیک مولکولی: پژوهش‌های اخیر برخی از ژن‌های خاص را شناسایی کرده‌اند که با عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین مرتبط هستند و می‌توانند با ADHD مرتبط باشند.

با این حال، ژنتیک تنها یک عامل از چندین عامل مؤثر است. عوامل محیطی، مانند مواجهه با مواد سمی در دوران بارداری، استرس، یا حتی تغذیه نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز و شدت ADHD داشته باشند. به عبارت دیگر، اگرچه ژنتیک نقش مهمی دارد، اما تعامل آن با عوامل محیطی می‌تواند تعیین‌کننده نهایی باشد.

ساختار مغزی بیش فعالان

افراد مبتلا به بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) تفاوت‌هایی در ساختار و عملکرد مغزی خود دارند که می‌تواند به درک بهتر این اختلال کمک کند. این تفاوت‌ها عمدتاً به نواحی مغزی مربوط می‌شود که در کنترل توجه، تصمیم‌گیری، و تنظیم رفتار نقش دارند. در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم:

قشر پیشانی (Prefrontal Cortex):

قشر پیشانی مسئول تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، کنترل تکانه‌ها، و توجه است. در افراد مبتلا به ADHD، این ناحیه ممکن است کوچکتر باشد و یا فعالیت کمتری داشته باشد. کاهش فعالیت در قشر پیشانی می‌تواند باعث مشکلاتی در تمرکز، کنترل رفتار و برنامه‌ریزی شود.

شبکه‌های عصبی مرتبط با توجه:

شبکه‌هایی از مغز که در تنظیم توجه و تمرکز نقش دارند، در افراد مبتلا به ADHD به درستی عمل نمی‌کنند. به عنوان مثال، شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network) که در زمان عدم فعالیت ذهنی فعال است، ممکن است در هنگام انجام وظایف تمرکزی به درستی خاموش نشود، که باعث حواس‌پرتی و مشکل در تمرکز می‌شود.

جسم مخطط (Striatum)

جسم مخطط، که بخشی از سیستم پاداش در مغز است، در افراد مبتلا به ADHD ممکن است کوچک‌تر باشد و یا به درستی عمل نکند. این ناحیه در پردازش پاداش و تنظیم دوپامین نقش دارد و مشکلات در این بخش می‌تواند باعث رفتارهای تکانشی و جستجوی بیش از حد پاداش شود.

جسم پینه‌ای (Corpus Callosum)

این ساختار، که نیمکره‌های چپ و راست مغز را به هم متصل می‌کند، در برخی از افراد مبتلا به ADHD نازک‌تر است. این نازکی ممکن است منجر به کاهش هماهنگی بین دو نیمکره مغز شود.

کوچک‌تر بودن حجم مغز:

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که حجم کلی مغز در افراد مبتلا به ADHD به طور متوسط کمی کمتر از افراد غیر مبتلا است. این کاهش حجم به‌ویژه در نواحی قشر پیشانی، مخچه، و جسم مخطط مشاهده می‌شود.

سیستم دوپامینرژیک:

سیستم دوپامینرژیک، که در تنظیم پاداش و انگیزه نقش دارد، در افراد مبتلا به ADHD ممکن است به درستی عمل نکند. اختلال در انتقال دوپامین می‌تواند باعث کاهش تمرکز و افزایش رفتارهای تکانشی شود.

مخچه (Cerebellum)

مخچه که در هماهنگی حرکتی و تنظیم توجه نقش دارد، در افراد مبتلا به ADHD ممکن است کوچک‌تر باشد یا فعالیت کمتری داشته باشد. این می‌تواند به مشکلات در هماهنگی حرکتی و توجه منجر شود.

تفاوت‌های ساختاری و عملکردی در مغز افراد مبتلا به ADHD به خوبی توضیح می‌دهند که چرا این افراد در توجه، کنترل تکانه‌ها و رفتارهای خود دچار مشکل می‌شوند. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده این هستند که ADHD یک اختلال عصبی‌زیستی است و نه صرفاً یک مشکل رفتاری.

علائم بیش فعالی چیست؟

علائم بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری. این علائم می‌توانند در هر فرد متفاوت باشند و ممکن است در برخی افراد غالب‌تر باشند.

1. علائم بی‌توجهی:

ناتوانی در تمرکز روی جزئیات و انجام اشتباهات بی‌دقتی.
مشکل در حفظ تمرکز در طولانی‌مدت، به ویژه هنگام انجام وظایف یا فعالیت‌هایی که نیاز به توجه دارند.
ناتوانی در پیگیری وظایف و فعالیت‌های روزمره.
دشواری در سازماندهی وظایف و فعالیت‌ها.
اجتناب یا بی‌میلی نسبت به وظایفی که نیاز به تلاش ذهنی پایدار دارند، مانند انجام تکالیف مدرسه.
گم کردن اشیای ضروری برای انجام وظایف (مثلاً وسایل مدرسه، اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها).
حواس‌پرتی توسط محرک‌های خارجی.
فراموش کردن فعالیت‌های روزمره.

2. علائم بیش‌فعالی:

بی‌قراری و تکان دادن دست‌ها یا پاها و ناتوانی در نشستن آرام.
ناتوانی در ماندن در یک مکان برای مدت طولانی (مثلاً در کلاس درس).
دویدن یا بالا و پایین رفتن بیش از حد در موقعیت‌های نامناسب.
ناتوانی در بازی یا شرکت در فعالیت‌ها به صورت آرام و بی‌سروصدا.
دائماً در حال حرکت و فعالیت بودن، انگار که “موتوری در بدنشان کار می‌کند”.
زیاد صحبت کردن.

3. علائم تکانش‌گری:

پاسخ دادن به سوالات قبل از کامل شدن سوال.
ناتوانی در منتظر ماندن برای نوبت خود.
قطع کردن صحبت دیگران یا دخالت در کارهای دیگران.

نکات مهم:

شدت علائم: علائم باید به حدی شدید باشند که در زندگی روزمره (مانند مدرسه، خانه، یا محل کار) مشکلاتی ایجاد کنند.
مدت زمان: این علائم باید به مدت حداقل شش ماه مداوم وجود داشته باشند.
سن شروع: علائم معمولاً قبل از سن ۱۲ سالگی ظاهر می‌شوند، اما ممکن است در برخی افراد تا بزرگسالی نیز ادامه یابند.

روشهای تشخیص بیش فعالی

تشخیص اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در نوزادان، کودکان و بزرگسالان به فرآیندهای مختلفی نیاز دارد، زیرا علائم این اختلال در هر گروه سنی به طور متفاوتی بروز می‌کند. در ادامه به روش‌های تشخیص ADHD در هر گروه سنی پرداخته می‌شود:

تشخیص بیش فعالی در نوزادان

تشخیص ADHD در نوزادان بسیار دشوار است و معمولاً به صورت رسمی در این سن انجام نمی‌شود، زیرا بسیاری از علائم مرتبط با رشد طبیعی کودک است. با این حال، برخی علائم اولیه ممکن است نگران‌کننده باشند:

بی‌قراری شدید: نوزادان ممکن است بیش از حد بی‌قرار باشند و به سختی آرام شوند.
مشکلات خواب: نوزادان ممکن است در خوابیدن یا آرام ماندن مشکل داشته باشند.
واکنش‌های شدید به محرک‌ها: ممکن است نسبت به صداها یا تغییرات محیطی حساسیت بالایی نشان دهند.

با این حال، این علائم ممکن است نشانه ADHD نباشند و می‌توانند به دلایل دیگری نیز بروز کنند. تشخیص رسمی ADHD معمولاً در سنین بالاتر انجام می‌شود.

تشخیص بیش فعالی در کودکان

تشخیص ADHD در کودکان شامل مشاهده و ارزیابی دقیق رفتار کودک در محیط‌های مختلف (مانند خانه و مدرسه) است. فرآیند تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

مصاحبه با والدین و معلمان: پزشک یا متخصص از والدین و معلمان درباره رفتار کودک، نحوه عملکرد او در مدرسه و مشکلاتی که در خانه و مدرسه دارد، سوال می‌پرسد.
پرسش‌نامه‌ها و مقیاس‌های رتبه‌بندی: از ابزارهای استانداردی مانند مقیاس‌های Conners یا پرسش‌نامه‌های Vanderbilt برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد علائم کودک استفاده می‌شود.
مشاهده رفتار: پزشک ممکن است رفتار کودک را در جلسات ارزیابی مشاهده کند تا علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری را بررسی کند.
بررسی سابقه پزشکی: پزشک سابقه پزشکی کودک را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که علائم ناشی از مشکلات دیگری مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات یادگیری نیستند.

برای تشخیص ADHD، علائم باید حداقل شش ماه مداوم وجود داشته باشند و بر عملکرد کودک در چندین حوزه زندگی تأثیر بگذارند.

تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان

تشخیص ADHD در بزرگسالان پیچیده‌تر است، زیرا علائم ممکن است کمتر آشکار باشند و ممکن است با سایر اختلالات روانی مانند اضطراب یا افسردگی اشتباه گرفته شوند. روش‌های تشخیص شامل موارد زیر است:

مصاحبه بالینی: پزشک یا روانشناس با فرد درباره سابقه زندگی، شغلی و تحصیلی، و مشکلاتی که تجربه کرده است، صحبت می‌کند. همچنین درباره رفتارها و عادات فعلی فرد سوالاتی می‌پرسد.
پرسش‌نامه‌ها و مقیاس‌های رتبه‌بندی: ابزارهای استانداردی مانند مقیاس‌های ADHD برای بزرگسالان (ASRS) ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
بررسی سابقه پزشکی و روانی: پزشک سابقه پزشکی و روانی فرد را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل کند که علائم ناشی از اختلالات دیگری نیستند.
ارزیابی عملکرد در دوران کودکی: از آنجا که ADHD از کودکی شروع می‌شود، پزشک ممکن است از فرد بخواهد که به سوالاتی درباره رفتار و عملکرد خود در دوران کودکی پاسخ دهد.

تشخیص ADHD نیازمند ارزیابی دقیق و جامع است که باید توسط یک متخصص مانند روانپزشک، روانشناس یا پزشک متخصص انجام شود. در هر گروه سنی، توجه به الگوی علائم و تأثیر آنها بر زندگی فردی و اجتماعی بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام می‌تواند به مدیریت بهتر و مؤثرتر علائم کمک کند و از تأثیرات منفی بلندمدت جلوگیری کند.

تفاوت بیش فعالی در دختر و پسر

تخمین زده می شود که 8.4٪ از کودکان ADHD دارند. ADHD اغلب برای اولین بار در کودکان مدرسه‌ای شناسایی می‌شود که منجر به اخلال در کلاس درس یا مشکلات در انجام تکالیف مدرسه شود. با توجه به تفاوت در نحوه بروز علائم، این بیماری در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می شود. با این حال، این بدان معنا نیست که پسران بیشتر به ADHD مبتلا هستند. پسران تمایل به بیش فعالی و سایر علائم بیرونی دارند در حالی که دختران تمایل به عدم تحرک دارند.

تست های تشخیصی استاندارد بیش فعالی

تشخیص اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) نیازمند استفاده از ابزارها و تست‌های استانداردی است که به پزشکان و روانشناسان کمک می‌کند تا به طور دقیق این اختلال را شناسایی کنند. تست‌ها و مقیاس‌های استانداردی که برای تشخیص ADHD استفاده می‌شوند، به طور کلی شامل پرسش‌نامه‌ها و مقیاس‌های رتبه‌بندی هستند که علائم و رفتارهای مربوط به بیش‌فعالی، بی‌توجهی و تکانش‌گری را ارزیابی می‌کنند.

مقیاس رتبه‌بندی کانرز (Conners Rating Scales)

توضیحات: این مقیاس یکی از پرکاربردترین ابزارها برای تشخیص ADHD است که نسخه‌های مختلفی برای والدین، معلمان و خود فرد دارد.

هدف: ارزیابی علائم ADHD در کودکان و نوجوانان از طریق گزارش والدین و معلمان.

محتوا: شامل سوالاتی درباره رفتارهای مربوط به بی‌توجهی، بیش‌فعالی، تکانش‌گری، و مشکلات رفتاری است.

پرسش‌نامه وندربیلت (Vanderbilt Assessment Scales):

توضیحات: این ابزار توسط پزشکان و روانشناسان برای ارزیابی ADHD و سایر اختلالات همزمان در کودکان استفاده می‌شود.
هدف: تشخیص علائم ADHD و ارزیابی شدت آنها، همچنین ارزیابی مشکلات رفتاری و یادگیری.
محتوا: شامل بخش‌هایی برای ارزیابی بی‌توجهی، بیش‌فعالی، تکانش‌گری، و مشکلات رفتاری است.

مقیاس رتبه‌بندی ADHD برای بزرگسالان (Adult ADHD Self-Report Scale - ASRS):

توضیحات: این مقیاس به طور خاص برای ارزیابی ADHD در بزرگسالان طراحی شده است و توسط خود فرد تکمیل می‌شود.
هدف: شناسایی علائم ADHD در بزرگسالان.
محتوا: شامل سوالاتی درباره تمرکز، سازماندهی، مدیریت زمان، و رفتارهای تکانشی است.

مقیاس رتبه‌بندی SNAP-IV

توضیحات: این مقیاس بر اساس معیارهای DSM برای ADHD طراحی شده و نسخه‌های مختلفی برای والدین و معلمان دارد.
هدف: ارزیابی علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری در کودکان.
محتوا: شامل 26 سوال است که علائم ADHD را بر اساس شدت رتبه‌بندی می‌کند.

پرسش‌نامه ارزیابی جامع (Barkley Adult ADHD Rating Scale - BAARS)

توضیحات: این پرسش‌نامه برای ارزیابی ADHD در بزرگسالان و تشخیص تفاوت‌های رفتاری در کودکی و بزرگسالی طراحی شده است.
هدف: بررسی علائم فعلی ADHD و مقایسه آنها با رفتارهای دوران کودکی.
محتوا: شامل سوالاتی درباره مدیریت وظایف، بی‌توجهی، و تکانش‌گری در محیط‌های مختلف است.

آزمون عملکرد مستمر (Continuous Performance Test - CPT):

توضیحات: این آزمون یک ارزیابی کامپیوتری است که توانایی تمرکز و واکنش به محرک‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند.
هدف: ارزیابی مشکلات مربوط به توجه و کنترل تکانه‌ها.
محتوا: فرد باید به یک سری محرک‌ها که روی صفحه نمایش داده می‌شوند، پاسخ دهد. این آزمون به شناسایی مشکلات تمرکز و تکانش‌گری کمک می‌کند.

نکات مهم در استفاده از تست‌ها:

ارزیابی چندجانبه: معمولاً از ترکیبی از این ابزارها برای تشخیص استفاده می‌شود. به عنوان مثال، گزارش‌های والدین و معلمان، همراه با مشاهده بالینی و آزمون‌های کامپیوتری، می‌توانند به تشخیص دقیق کمک کنند.
نقش متخصص: تشخیص ADHD باید توسط متخصصان مانند روانپزشک، روانشناس یا پزشک متخصص انجام شود که بتوانند نتایج تست‌ها را تحلیل کرده و بر اساس آن تشخیص دهند.
توجه به همزمانی اختلالات: برخی از ابزارها همچنین به ارزیابی اختلالات همراه مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات یادگیری کمک می‌کنند.

تشخیص ADHD یک فرآیند پیچیده است و نیازمند بررسی دقیق علائم و تاریخچه فردی است. استفاده از تست‌های استاندارد، به همراه ارزیابی‌های بالینی، می‌تواند به تشخیص دقیق و مناسب کمک کند.

آیا بیش فعالها باهوش ترند؟

یک تصور غلط رایج این است که همه کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی بیش فعالی (ADHD) به طور طبیعی باهوش تر هستند و نسبت به کودکان بدون ADHD ضریب هوشی بالاتری دارند. با این حال، هیچ ارتباطی بین این وضعیت و هوش وجود ندارد.

ADHD می تواند بر توانایی فرد برای عملکرد در محل کار یا مدرسه تأثیر بگذارد. این می تواند انجام برخی از وظایف روزمره را برای آنها بسیار دشوار کند، که می تواند باعث شود افراد دیگر باور کنند که افراد مبتلا به ADHD ضریب هوشی پایین تری دارند.

از طرف دیگر، یک فرد مبتلا به ADHD ممکن است تمرکز بیش از حد(هایپر فکوس) را نیز تجربه کند. این علامت حالت فکوس و تمرکز بر چیزی است که مورد علاقه شخص است. به عنوان مثال، آنها ممکن است تمرکز شدیدی روی کارهایی که از انجام آنها لذت می برند نشان دهند. این ممکن است باعث شود که آنها در برخی از فعالیت های مدرسه یا کاری توانمندتر به نظر برسند و ممکن است برخی افراد را به این باور برساند که IQ بالاتری دارند.

افراد مبتلا به ADHD می‌توانند در زمینه‌های مختلف از نظر هوش و استعداد تنوع زیادی داشته باشند. ADHD به خودی خود نشان‌دهنده سطح هوش بالا یا پایین نیست. توانایی‌های خاص و چالش‌های مربوط به ADHD می‌تواند بر نحوه عملکرد فرد در محیط‌های مختلف تأثیر بگذارد. به عبارت دیگر، هوش و ADHD به طور مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند و هر دو باید به صورت جداگانه ارزیابی شوند.

آیا بیش فعالها خلاق ترند؟

هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد که ADHD میتواند (همچنین به عنوان ADD شناخته می شود) منجر به خلاقیت شود. اما چند مطالعه وجود دارد که نشان می دهد چالش های ADHD می تواند جنبه مثبتی داشته باشد. به عنوان مثال، همان ویژگی هایی که پیروی از دستورالعمل ها را دشوار می کند، ممکن است تفکر خلاق را تقویت کند.

تکانشگری را که یکی از علائم اصلی ADHD است، در نظر بگیرید. مطالعات نشان می دهد که ممکن است افراد را به ایده های ناب و خلاقانه سوق دهد.

روشهای کنترل بیش فعالی

کنترل و مدیریت اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) به یک رویکرد چندجانبه نیاز دارد که می‌تواند شامل ترکیبی از درمان‌های دارویی، رفتاردرمانی، آموزش، و تغییرات سبک زندگی باشد.

داروهای بیش فعالی

داروهای ADHD معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

داروهای محرک (Stimulants): این داروها شایع‌ترین و مؤثرترین داروها برای درمان ADHD هستند. محرک‌ها مانند متیل‌فنیدات (Ritalin) و آمفتامین‌ها (Adderall) بر سیستم دوپامین در مغز تأثیر می‌گذارند و به بهبود تمرکز، کاهش تکانش‌گری و افزایش توانایی برای پیگیری وظایف کمک می‌کنند.
داروهای غیرمحرک (Non-stimulants): برای افرادی که به داروهای محرک پاسخ نمی‌دهند یا عوارض جانبی شدیدی را تجربه می‌کنند، داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (Strattera) یا داروهای ضدافسردگی ممکن است تجویز شوند.

چک لیست بیش فعالی

علائم بی توجهی

توجه ضعیف به جزئیات
مشکل در حفظ توجه
به نظر می رسد وقتی با او صحبت می شود گوش نمی دهد
مشکلات در انجام کار و تکمیل وظایف
مهارت مدیرت و سازماندهی ضعیف
بی میلی به درگیر شدن در کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مستمر دارد
اغلب از دست دادن چیزها
فراموشی
حواس پرتی

بیش فعالی و تکانشگری

اغلب بی قراری
قادر به نشستن نیست
قادر به بازی بی سر و صدا نیست
بی قراری
حرف زدن زیاد
بی حوصلگی
اغلب حرف مردم را قطع می کند

اگر یک کودک، نوجوان یا بزرگسال 6 یا بیشتر از یک یا هر دو دسته از این دسته ها را حداقل به مدت 6 ماه تجربه کرده باشد، ممکن است معیارهای تشخیص ADHD را برآورده کند. در این صورت توصیه می شود برای ارزیابی جامع تری به روانشناس ارجاع داده شوند.

بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟

برای افراد ADHD درمان قطعی وجود ندارد ، اما برخی از افراد یاد می گیرند که علائم خود را به طور موثر مدیریت کنند و ممکن است پس از رسیدن به بزرگسالی علائم کمتر شود. علائم و چالش‌های مربوط به ADHD ممکن است در طول زندگی تغییر کند، و نیاز به درمان و مدیریت مناسب در هر مرحله از زندگی ضروری است. این یک وضعیت مادام العمر است.

توزیع جمعیت بیش فعال در جامعه

10 باور نادرست در مورد بیش فعالی

باور نادرست شماره یک در مورد بیش فعالی : "بیش‌فعالی فقط در کودکان رخ می‌دهد."

باور نادرست شماره دو در مورد بیش فعالی: "بیش‌فعالی فقط به دلیل بدرفتاری یا تنبلی است."

باور نادرست شماره سه در مورد بیش فعالی : "افراد مبتلا به ADHD بی‌هوش یا کم‌هوش هستند."

باور نادرست شماره چهار در مورد بیش فعالی : "داروهای ADHD همیشه عوارض جانبی زیادی دارند و به تنهایی کافی نیستند."

باور نادرست شماره پنج در مورد بیش فعالی : ADHD فقط شامل بیش‌فعالی و مشکلات توجه است."

باور نادرست شماره شش در مورد بیش فعالی : ADHD با گذشت زمان بهبود می‌یابد و نیازی به درمان ندارد."

باور نادرست شماره هفت در مورد بیش فعالی : "اگر کودک در مدرسه خوب عمل کند، پس ADHD ندارد."

باور نادرست شماره هشت در مورد بیش فعالی : "هر کسی که بی‌توجه یا بیش‌فعال است، ADHD دارد."

باور نادرست شماره نه شماره در مورد بیش فعالی : آزمون‌های آنلاین و خودتشخیصی به اندازه کافی برای تشخیص ADHD معتبر هستند."

باور نادرست شماره ده در مورد بیش فعالی: ADHD درمان‌پذیر نیست و فقط می‌توان علائم را مدیریت کرد."

چطور بفهمم بیش فعالی دارم؟

برای تعیین اینکه آیا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) مبتلا هستید یا خیر، باید به ارزیابی دقیق و حرفه‌ای از سوی متخصصان توجه کنید. اگر فکر می‌کنید ممکن است علائم ADHD را تجربه کنید، مراحل زیر می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که آیا باید به دنبال ارزیابی بیشتری باشید:

۱. آشنایی با علائم ADHD:

۲. ارزیابی علائم:

مدت زمان علائم: علائم باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشند و در چندین محیط (مانند خانه، مدرسه، یا محل کار) مشاهده شوند.
تأثیر بر زندگی روزمره: علائم باید به میزان قابل توجهی بر عملکرد فرد در زندگی روزمره تأثیر بگذارند.

۳. مشاوره با متخصص:

مشاوره با پزشک یا روانشناس: برای ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح، باید با یک متخصص سلامت روان یا پزشک مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند با استفاده از ابزارهای تشخیصی و مصاحبه‌های بالینی، ارزیابی دقیقی از وضعیت شما داشته باشند.
آزمون‌های تشخیصی: متخصصان ممکن است از ابزارها و پرسشنامه‌های استاندارد برای ارزیابی علائم و شدت آن‌ها استفاده کنند.

۴. مستندات و تاریخچه:

تاریخچه پزشکی: ارائه تاریخچه خانوادگی و تجربیات قبلی به متخصصان می‌تواند به تشخیص کمک کند.
نظرات خانواده و معلمان: نظرات و مشاهدات خانواده، معلمان، یا همکاران نیز می‌تواند به ارزیابی کمک کند.

۵. مدیریت و درمان:

برنامه درمانی: اگر تشخیص ADHD تایید شود، متخصصان می‌توانند برنامه‌های درمانی مناسب شامل دارو، رفتاردرمانی، و تغییرات سبک زندگی را پیشنهاد دهند.

اگر فکر می‌کنید ممکن است علائم ADHD را تجربه کنید، بهترین کار این است که با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. تنها یک متخصص می‌تواند تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب را ارائه دهد. این اقدام می‌تواند به شما کمک کند تا در صورت نیاز، به مدیریت و کنترل علائم خود بپردازید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.

ADHD بیش فعالی در جهان

آمار دقیقی از میزان بیش فعالی در ایران نیست در اما سایت معتبر Healthline آمار مرتبط با کشور امریکا ثبت شده که همانطور که مشاهده میکنید 1/6 درصد کودکان در امریکا تحت کنترل برای بیش فعالی هستند. در سنین 3 تا 6 سالگی علایم بروز پیدا میکنند . متوسط سن تشخیص بیش فعالی 7 سالگی است. و در نهایت در 8 سال گذشته 42 درصد رشد بیش فعالی در امریکا مشاهده شده است.

5 حقیقت در مورد بیش فعالی ADHD

احتمال ابتلای مردان به ADHD تقریباً سه برابر بیشتر از زنان است.
در طول زندگی، 13 درصد از منابع مورد اعتماد مردان مبتلا به ADHD تشخیص داده می شوند. فقط 4.2 درصد از زنان تشخیص داده می شوند.
میانگین سنی منبع قابل اعتماد تشخیص ADHD 7 سال است.
علائم ADHD معمولاً برای اولین بار در سن 3 تا 6 سالگی ظاهر می شود.
ADHD فقط یک اختلال دوران کودکی نیست. حدود 4 درصد از بزرگسالان آمریکایی بالای 18 سال به طور روزانه با ADHD مواجه هستند.

تجربه شخصی من به عنوان یک بیش فعال

من به عنوان کسی که بیش فعالی دارم و این رو با ویزیت و تست و تایید 5 روانشناس و روانپزشک متوجه شدم مطالعات زیادی در این زمینه انجام دادم. بیش فعالی من رو توی 34 سالگی که دانشجوی دکترا با رتبه 2 کنکور بودم تشخیص دادن. این رو نوشتم برای پدرو مادرهایی که نگران آینده و تحصیل بچه های بیش فعالشون هستن.

نشخیص بیش فعالی بزرگسالی کار راحتی نیست چون علائمی نزدیک و شبیه افسردگی، کمالگرایی، دوقطبی و ... داره.

در خانواده ما فقط پسرعموم بیش فعال هست که همون هم به اندازه کافی تایید میکنه موضوع وراثت رو.

من دوران تحصیل همیشه شاگرد خوبی بودم اما هیچ وقت نمره انضباط 20 نداشتم. تاخیر یا شیطنت و یا فرار از کلاس ...

توی دوران دبستان از سوم به بعد تکلیف انجام ندادم و مشق ننوشتم. تقریبا هیچ شعری رو حفظ نکردم. ولی ریاضی و فیزیک و جبرو هندسه و ... رو که نیازی به خوندن نداشت رو همیشه بالاترین نمره ها رو میگرفتم. توی کنکور هم دروس عمومی که نیاز به حفظیات داشت رو کمترین درصدا رو داشتم.

توی کلاس نشستن برای یک ساعت و نیم کار بسیار سختی بود برای من.

و توی بزرگسالی هم اینو بگم توی هر هنر و مهارتی دستی داشتم و بیشتر اوقات نیمه کاره ولش میکردم. در مورد کنکور دکترا با رتبه 2 هم فکر میکنم به خاطر علاقه زیادم به رشته م دچار "هایپرفکوس" شدم و تونستم حسابی درس بخونم.

به صورت دوره ای افسردگی ها و تغییر مودهایی داشتم که بعد از تشخیص بیش فعالی قهمیدم ریشه ش از کجاست.

توی مقاله های بعدی از تجربه های خودم بیشتر مینویسم.

منابع

https://www.psychiatry.org/patients-families/adhd/what-is-adhd

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/adult-adhd/symptoms-causes/syc-20350878

https://www.medicalnewstoday.com/articles/325715

https://www.understood.org/en/articles/adhd-and-creativity-what-you-need-to-know

https://strategicpsychology.com.au/resources/gp-checklists/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd-checklist/

https://www.cdc.gov/adhd/about/index.html

https://www.verywellhealth.com/adhd-in-women-common-signs-and-symptoms-5211604

https://www.healthline.com/health/adhd/facts-statistics-infographic

https://adhd-institute.com/burden-of-adhd